Karczoch
Karczoch jest rodzajem z rodziny złożonych, do którego należą rośliny obcopylne. Znanych jest 10—11 gatunków, a uprawianych dwa: karczoch zwyczajny i karczoch hiszpański, czyli kardy. W ZSRR uprawia się pierwszy gatunek.
Karczoch zwyczajny ma długi korzeń palowy. Liście są duże, pierzastodzielne, o odcinkach wrębnych, czasem z kolcami, zielone lub szarawozielone. Łodygi słabo rozgałęzione, wysokości 1,5— —2 m.
w temperaturze 1—2°C) również w rejonach położonych bardziej na północ. Okres wegetacji trwa, zależnie od odmiany, 92—170 dni. Karczochy rozmnaża się z nasion lub odrostów, a w rejonach środ
owej strefy ZSRR — z rozsady, stosując jarowizację nasion. Karczoch znosi tylko niewielkie przymrozki (do —2, — 3°C). Kwiatostany ulegają uszkodzeniu w temperaturze — 1°C.
Spożywa się mięsiste dno niedojrzałego kwiatostanu (koszyczka) i zgrubiałe nasady łusek dolnych rzędów jego okrywy. Dno kwiatostanu zawiera 2,5—3% białka, 7 -15% węglowodanów, 3—11 mg% witaminy C, 0,4 mg% karotenu, witaminy Bj i B2, a także inulinę. Z surowych i konserwowanych karczochów przyrządza się sałatkę, gotowane jada się z sosami. Delikatny miąższ karczocha ma bardzo przyjemny smak i dużą wartość dietetyczną. Dzięki zawartości cynaryny wpływa korzystnie na ludzi starszych i chorych na stwardnienie tętnic. Cynaryna działa ponadto żółcio- i moczopędnie oraz jest odtrutką przy zatruciu opium. Odwar koszyczków ze świeżymi żółtkami stosowany jest czasem przy zaparciach i schorzeniach wątroby.
Nasiona zawierają około 30% tłuszczu i stanowią dobrą paszę dla drobiu. Karczoch uprawiany jest także na zieloną paszę i na kiszonkę oraz jako roślina ozdobna.
Karczoch udaje się na żyznej, umiarkowanie wilgotnej glebie z przepuszczalnym podłożem. Rozstawa przy uprawie wieloletniej wynosi 100X80 cm, przy jednorocznej 60X50 cm. Karczoch za¬kwita zwykle w drugim roku po wysiewie. Pielęgnowanie polega na spulchnianiu międzyrzędzi, odchwaszczaniu i dokarmianiu ro¬ślin nawozami mineralnymi. Podczas suszy konieczne jest nawad¬nianie. Plon kwiatostanów wynosi 5—25 t z 1 ha (ścina się je przed rozpoczęciem kwitnienia z kawałkiem łodygi). W niskiej tempera¬turze można je przechować w ciągu miesiąca.
Drugi gatunek — kardy, uprawiany jest we Francji, Belgii, Hiszpanii, Włoszech, Grecji, na Cyprze, w Indiach, na Cejlonie, w Afryce Północnej i Brazylii. Przed naszą erą uprawiali go Arabowie. Spożywa się — po wybieleniu — zmięśniałe ogonki i nerwy główne liści. Działa moczopędnie i pobudzająco. Puch niełupek zastępuje kapok.
